Carpon Chye Retty Isnendes

 

CAHAYA NU NGABELESAT

"Wa, iraha bade ngaos ka Gunung Puyuh?” kuring nanya ka ua.

Ua henteu ngawalon, bet socana mencrong lami. Aya kacangcaya jeung kaheran sumorot dina heherangna.

“Ci ngiring, Wa!” deui-deui kuring ningal soca ua ngaborelak semu mureleng. Ua kuring nu ieu memang gede ambek, komo lamun aya hal nu patalina jeung kamulyan Islam. Pasti. Tangtu, ua teh teu percaya ka kuring nu tukang ulin. Samarukna meureun kuring teh rek milu ulin wungkul, pelesiran ka kota Sukabumi. Ah ua, naha hilap, kapan kieu-kieu oge kuring teh juara lomba doa-doa jeung juara pidato Islam. Enya, baheula, waktu kuring diajar ngaji di masjid, kapan ua ketua DKMna nuluykeun tapak lacak aki. Ua nu dipikagimir, dipikagigis ku ceplak pahangna, sorongot ambekna, jeung ngulit bawangna, ku jalma-jalma nu teu resep kana Islam.

“Ci mah bade ngiring ngaos Wa di Syamsul’Ulum. Saurna aya ‘tablig akbar’, nu tablegna ajengan petingan ti Gunung Puyuh?” Ua ngarindat ayeuna mah. Anjeunna cengkat tina calikna. Ningalian kalender. Katingal aya angka nu dibuleudan.

“Asal entong ngerakeun Ua! Tah malem Jumaah minggu hareup. Siap-siap we. Engke babarengan jeung jamaah ti Nagrak.” Ua nerangkeun tapi oge ngomat-ngomatan.

“Ngga. Nuhun nya Wa.” Kuring nyium tonggong leungeunna bari ngarenyu, tuluy ngaleos ka dapur, ngabantuan ua istri

masak keur buka bersama di masjid.

Ua, ua, maenya motretan ajengan teu kenging? Tataros aeh, wawancara teu kenging? Seselendep ka dapur bari milu ngobrol jeung mungkusan dahareun jeung ibu-ibu, teu kenging? Milu nyumbang lagu kosidahan jeung pipilueun nepak kitimpling, teu kenging? Atawa milu ngobrol dina riungan santri lalaki, teu kenging? Hararese atuh yeuh. Kuring kudu neangan cara keur engke, sangkan diuk anggang jeung jamaah ti Nagrak.

***

Enya bae, jamaah meni moyeg ngabudeur podium. Para sesepuh pameget jeung tatamu pameget caralikna di beulah katuhu, para sesepuh istri jeung tatamu istri di beulah kenca. Di tukangna ibu-ibu jeung bapa-bapa jamaah ti budeureun pasantren jeung nu datang ti jauhna. Rampak, hempak minuhan kalang, minuhan lapang. Santri-santri istri-pameget kitu keneh, diukna marisah.

“Ci, kamana? Entos di dieu jeung ua …” ua istri terus rasa waktu kuring cengkat.

“Aduh, kin heula, Wa. Hoyong kahampangan!” ceuk kuring nyengir.

“Hih, budak teh. Sakalian bari wudhu. Pan engke rampak maca kur’an jeung solawatan.”

“Muhun.” Tembal kuring bari pupuntenan ka jamaah lianna, da kaliliwatan.

Jauh tina kalang, handapeun caringin kurung. Kuring nyeuseup hawa jero pisan. Meni bungah, bisa nempo jamaah ti jauhna. Lain, lain kuring hayang misahkeun maneh ti eta para jamaah, tapi kuring sok ngahaja neuteup liudan jalma dina ritualisme agama Islam. Kuring sok ngararasakeun nu nyeredet kana hate: kareueus, kaketir, kakelar. Komo lamun geus aya sora-sora doa jeung kalimah-kalimah suci nu mumbul, ngajaul, ngawun ka langit paul. Masya Allah. Hate kuring endag, rasa kuring ngeleter-gumeter ngalimba dina  kahidmat jeung kasahdu nu pohara.

Teng… lelembutan kuring ingkah sajorelatan. Harita keneh cipanon minuhan kongkolak. Sereset aya kasono tan wates wangen. Dada eungap, napas sesek. Biwir kuring nyambat salira… Ya Muhammad. Kuring sok ngabayangkeun, yen kuring teh jamaah nu hirup dina jaman anjeun. Kuring teh meureun bisa ningali rarayna, neuteup imutna, ngadangu halon jeung halimpu soantenna, nyium tonggong leungeunna –siga ka ua bae--, nyepengan gamisna… Ah, ah, ah, honeng pohara, ieu kuring…

Waktu salam bubuka ti panitia diwalon ku jamaah, kuring ngarenjag, sadar tina lamunan. Atuda meni handaruan, tuluy sora-sora teh mancawura ka langit nu ditempelan mangrebu bentang. Buru-buru kuring ngaluarkeun kamera tina tas. Kuring nyokot gambar nu endah ceuk pangrasa kuring. Kalang nu hurung mancur ku neon nu aya puluhna, nyumiratkeun cahaya semu biru-semu koneng-semu beureum ngalingkupan eta tempat. Siga aura nu ngabentengan tina lampah jahat setan nu turun ti langit rek ngagoda. Kelir eta pakalangan, kuta nu pinuh ku cika-cika nu siga diamparkeun dina hihideung peuting. Emh,  Subhanallah, endah, endah.

Unggal juru ku kuring dipotret, jarak jauh-jarak dekat nyokot objek teh, ah kumaha kahayang jeung gerentes hate bae. Teu, teu kungsi diajar motret, ieu mah naluri bae, naluri nu kasedot tina unik jeung endahna fatamorgana alam jeung manusa, nepi ka bisa ngagerakkeun daya estetis kuring.

Waktu ajengan petingan ngamimitian tableg. Ya Alloh, kuring kapincut. Kapincut ku daya pikatna nu pohara. Pamorna, ngabelesat mumbul ka langit. Bet kuring katarsis…milu mumbul jeung harismana, milu ulin dina pasehat nyariosna…

***

Taun 1925.                 

“Saha ieu teh?” Haji Zen naros ka hiji pamuda.

“Abdi wasta Adang Abdurrahman. Gaduh maksad masantren di dieu, ajengan …”

“Geus boga pagawean, geuning eta dina tanggungan naon?”

“Sumuhun, kolontongan…manawi. Diajar..”

“Heueuh… alus.”

Pamuda nu ngaranna Adang teh ti harita nganjrek di eta pasantren. Unggal dua minggu sakali neang barang bari ngiderkeun, cenah.

Haji Zen ngarasa katarik ati ku eta pamuda. Anjeunna boga maksud mulung mantu eta pamuda kanggo putrana nu ngaran Siti Asiah. Waktu Adang ditangkep ku pulisi pamongpraja, Haji Zen nu ngajamin jeung ngaluarkeunana.

“Naha geuning hidep teh kader SI, bener eta teh?”

“Sumuhun.”

“Geus sadia ari kitu mah nanggung sagala resikona?”

“Sumuhun.”

“Sok milu kumpulan di Sukabumi?”

“Kantenan.”

“Alus. Mama ge satuju kana fatwa-fatwa Kiyai Haji Ajengan Ahmad Sanusi teh, tah. Geus puguh kana urusan zakat-fitrah mah. Beu! Maenya ari kaom nu hakna ngalamot curuk, ari pamarentah jeung amil-lebena meunang 30 persen. Eta deuih, panuju, lah, Mama mah. Ku ketakna nu ludeung teu gimir ka Gubernur Jendral jeung kaki tanganna! Edas! Bener pisan!” cenah bari gogodeg bari cruk-crek.

Katarik atina Haji Zen beuki bae ka pamuda Adang. Ahirna, kauntun tipung katambang beas, Adang Abdurrahman teh ditikahkeun ka putrana nu istri tea, nu kakarek yuswa 14 taun.

Adang nu aktif dina SI, waktu Ajengan Sanusi sakaluarna ti penjara Batavia ngadegkeun AII (Al Ithadiyatul Islamiyyah), golakna getih nenjo kakawasaan jeung kasawenangan nu sakama-kama ti pamongpraja kaki-tangan Walanda, nyedot rasa sinatriana. Adang jadi anggota eta pakumpulan.

Waktu Adang di panjara di Sukabumi kota, nya harita inyana pependak langsung jeung eta kiayi pamingpin jeung panangtayung umat, Kiayi Haji Ajengan Ahmad Sanusi. Amprok jonghok pinuh kaisin jeung hormat tilawat pinuh karumasan.

Ieu Kiayi Haji Ajengan Ahmad Sanusi teh… Socana nu seukeut, rarayna nu beresih, pamorna nu kongas, ngagambarkeun kawijakan, kapinteran, kapamingpinan, kaludeung, jeung katakwaan hiji ajengan nu kakoncara. Adang ngabatin.

Sanajan amprok ngan sajorelatan tapi amanah perjuangan terus digedurkeun tina waktu nu ngan sakolepat, utamana mah masalah pulitik kabangsaan jeung kamerdikaan. Hal eta pisan nu ngalantarankeun Adang dicap jalma bedang ku pamarentah, sakumaha perjuangan Kiayi Haji Ajengan Ahmad Sanusi: kabangsaan jeung kamerdekaan! Panjara henteu jadi pangrangkeng jiwa. Lantaran kabebasan nyampak dina cita-cita.

Patepang nu sakedap tapi lir cahaya nu ngabelesat tuluy puyar ngahibaran bungking. Patepungna sareng eta Kiayi lir cahaya, nu ngabelesat dina ketak ngagedurkeun sumanget jihad, nuduhkeun jeung nyaangan umat ku bebeneran ajaran Islam.

Adang beuki hurmat beuki reueus, kitu deui mitra saperjuanganana, anggota pakumpulan, santri-santri jeung murid-murid, katut rahayat Sukabumi umumna, waktu Kiayi Haji Ajengan Ahmad Sanusi dijungjung lungguh jadi anggota BPUPKI, nu ngadegkeun dasar-dasar kanagaraan nu daolat jeung merdika, sanajan enya jalanna mah ti Si Kore, Jepang.

***

Acara tableg akbar lekasan. Ua riweuh, rarayna geunteul –keur mah katirisan, maju ka janari he..he..he..--, halisna kerung tanding maung, jamotrot bade amprotan. Ua istri milu kaseukseukan. Jamaah ti Nagrak taya nu lemek, kasima ku nu ngulit bawang.

Ci norojol ti antara santri istri. Kamerana disorotkeun ka nu nuju bendu. Ceprot, burinyay…! Ua gigisik, teras kuram-kireum. Dina socana pinuh warna nu nyerabkeun titingalianana.

Waktu ua sadar, socana molotot lambeyna bade nyeuseul. Tapi Ci kaburu ngaharewos:

“Wa… Ci ningali Aki sareng Ajengan Gunung Puyuh!”

Ua hareugeueun. Hilapeun kana benduna. Anjeunna teras takbir: “Allahu Akbar!”, cenah semu ngeleter…***

Tawis kareueus ka Ajengan Gunung Puyuh:

Kiayi Haji Ajengan Ahmad Sanusi, alm.

Sukawangi-Parongpong, 17 Romadon 1425 H

01 November 2004 M

Dimuat dina Cupumanik, dimuat deui dina Lir Cahya Nyorot Eunteung.